Akıllı Moleküllerle Kanser Tedavisi
Akıllı Moleküllerle Kanser Tedavisi
PET-BT gibi alanının en ileri ve en yeni teknolojilerini ilk ve tek olarak hizmete sunan, tüm yeni akıllı moleküllerle tiroid kanseri, prostat kanseri ve diğer birçok kanser türlerinin görüntülemesini-tedavisini yapabilen Gaziantep Üniversitesi Nükleer Tıp Anabilim Dalı, bölgede ve ülkede konusunda referans merkezlerden birisi olarak hizmet vererek yoluna devam ediyor.
Bölgeye verdikleri hizmetler çerçevesinde, Nükleer Tıp alanında yapılan çalışmalar hususunda konuştuğumuz Gaziantep Üniversitesi (GAÜN) Hastanesi Nükleer Tıp Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Umut ELBOĞA bu ayki konuğumuz oldu. Akıllı moleküllerle PET görüntüleme ve tedavi çalışmalarını 2,5 yıl önce Türkiye’de ilk başlatan nükleer tıp bölümlerinden biri olduklarını kaydeden ELBOĞA, “Akıllı moleküllerin sentezlenmesi amacıyla, bölümümüz bünyesinde laboratuvar kurmak için büyük çaba sarf ettim. Bilimsel araştırma projesi kapsamında kurduğumuz bu laboratuvar sayesinde ileriki günlerde PET görüntülemede kullanacağımız birçok yeni akıllı molekülü de sentezleyeceğiz ve hastanemiz çatısı altında tüm Türkiye’nin kullanımına sunacağız” dedi.
Kanserli Hücreye Doğrudan Etki
İşte o röportaj…
Öncelikle kısaca kendinizden bahseder misiniz?
Gaziantep’te 1980 yılında doğdum. İlk, orta ve yüksek öğrenimimi Gaziantep’te tamamladım. Uzmanlık eğitimine 2005 yılında başladığım Gaziantep Üniversitesi Nükleer Tıp Anabilim Dalı’nda halen doçent kadrosunda görev yapmaktayım. Bölümümle ilgili 2009 yılında ABD’de Georgetown Üniversitesi’ne bağlı Washington Hospital Center’da, 2015 yılında da ise Palermo Üniversitesi’nde gözlemci olarak çalıştım.
Nükleer Tıp ile ilgili bilgi verir misiniz? Günümüzde hangi hastalıkların teşhisinde ve tedavisinde nükleer tıp yöntemlerine başvuruluyor?
Radyoaktif (ışın saçan maddeler) aracılığı ile organların fonksiyonlarını değerlendirerek hastalıkların tanı ve tedavisini yapıyoruz. Nükleer Tıp Görüntüleme Merkezimiz, uluslararası standartlarda, ileri teknolojiye sahip PET-BT, SPECT, DEXA, vb. cihazlar ile donatılmış olup onkolojik hastalıkların teşhis, tedavi ve takibinde önemli yere sahiptir. Nükleer tıp tetkikleriyle kanser, enfeksiyon, damar tıkanıklığı, metabolik bozukluklar, böbrek rahatsızlıkları, beyin hastalıkları, yaşlılığa bağlı değişiklikler gibi pek çok farklı hastalıkta hastalığın varlığı ve mevcut ise seviyesi hakkında bilgi toplanmaktadır. Aynı zamanda, tiroid hastalığının tedavisine yönelik girişimlerde de bulunulmaktadır. Nükleer tıp bölümünde yapılan incelemelerde ve tedavilerde radyasyon minimum dozlarda kullanılmaktadır.
Tümöre spesifik tedavi yöntemleriyle müdahalede bulunuyorsunuz. Bu tedavi yöntemlerinden, kullandığınız diğer tanı ve tedavi yöntemlerinden bahseder misiniz?
Bölümümüz bünyesinde 2008 yılında ‘‘Radyoaktif İyot Tedavi Kliniği’’ kurulmuştur. Bu klinikte tiroid kanserlerinin ve hipertiroidin sebebi olan bir dizi hastalığın tedavisi yapılmaktadır. Diğer tüm radyoaktif tedavilerin yapılabildiği bu klinikte, Nükleer Tıp Bölümü'nde kurduğumuz laboratuvarda hazırlanan "Kişiye özel" akıllı molekül içeren özel ilaçlarla yapılan kanser tedavileri de mevcuttur. Akıllı moleküller vücuda girdikten sonra kanser hücrelerini tanıyıp bulabilecek şekilde tasarlanmıştır. Hastaya hiçbir zararı yoktur. Bu moleküller laboratuvarda Lu-177 denilen radyoaktif bir madde ile işaretlenerek atom tedavisi uygulamak için kullanılır. Ancak bu ilaç, ticari olarak satılmaz ve uygulanan hastanede laboratuvarda üretilir. Bunu kullanabilen dünyadaki sayılı merkezlerden biriyiz.
Prostat kanseri erkeklerde en sık görülen kanser türlerinden biridir. Bölümümüzde üretilen akıllı molekül PSMA ile prostat kanserinde PET yöntemi kullanılarak tüm vücut görüntülenebilir ve hastalıklı dokular tespit edilebilir hale gelmiştir. Hastalığın durumu çok daha kolay ve daha doğru olarak tespit edilebilmektedir. Bu yöntem dünyada sayılı merkezlerde kullanılmaktadır. Prostat kanseri bazen bütün tedavilere rağmen ilerleyebilir. Hastalarda PSA yükselir. Metastazlara bağlı olarak kemik ağrıları gelişebilir. Bu durumdaki hastalara atom (Lu-177-PSMA) tedavisi uygulanabilir. Bilinen hiçbir yan etkisi yoktur. Hastalarda saç dökülmesi, bulantı, kusma, halsizlik gibi olumsuz yan etkiler oluşturmaz. Hastalar bu tedaviyi alırken diğer tedaviler yapılabildiği gibi atom tedavisinden sonra kemoterapi veya radyoterapi de alabilirler.
Nöroendokrin tümör tedavisinde kullanılan ve yan etki göstermeden doğrudan kanserli hücreye etki eden bir diğer akıllı molekül de yine nükleer tıp bölümümüzde uygulanabilmektedir. Söz konusu ilaç, sadece kanserli hücreye giderek yapışmakta ve kemoterapinin yan etkilerinden hiçbirini göstermemektedir.
Karaciğer kanserlerinin ilk tedavisi cerrahi tedavidir. Ancak çok sayıdaki hastada, karaciğerdeki kanserli doku cerrahi olarak çıkarılamaz. Bu hastalar günümüzde, kanserli dokunun içerisine konulan radyonüklid işaretli mikroküreler ile tedavi edilebilir hale gelmiştir. Karaciğerin akıllı molekül tedavisi, cerrahi tedavi göremeyen hastalara uygulanabilir. Hangi hastalara uygulanacağına hastanın hekimi, radyolog ve nükleer tıp hekimleri ortaklaşa karar verir. Genellikle karaciğerin kendi tümörleri, gastrointestinal sistem kanserlerinden karaciğere sıçrayan (metastaz yapan) kanserler atom tedavisinden yarar görür. Hastanemizde bu tedaviyi de, alanında uzman hekimlerle yapılan konsey toplantısında görüşüp ortak karar vererek uygulayabilmekteyiz.
GAÜN Nükleer Tıp Anabilim Dalı kaç kişilik bir ekipten oluşuyor? GAÜN Nükleer Tıp Anabilim Dalı’nı farklı kılan nedir? Yenilikleriniz var mı?
Bölümümüz 3 öğretim üyesi, 12 teknisyen, 2 hemşire, 3 sekreter ve 1 personeliyle hizmet vermektedir. PET-BT gibi alanının en ileri ve en yeni teknolojilerini ilk ve tek olarak hizmete sunan, tüm yeni akıllı moleküllerle tiroid kanseri, prostat kanseri ve diğer birçok kanser türlerinin görüntülemesini/tedavisini yapabilen Gaziantep Üniversitesi Nükleer Tıp Anabilim Dalı bölgede ve ülkemizde referans merkezlerden biri olarak kabul görmektedir. Yakın gelecekte birçok yeni akıllı molekülü PET-BT görüntülemede kullanıma alacağımızı müjdelemek isterim.
Bize alanınızda yaptığınız çalışmalardan bahseder misiniz? İleriye yönelik projeleriniz nelerdir?
Akıllı moleküllerle PET görüntüleme ve tedavi çalışmalarını 2,5 yıl önce Türkiye’de ilk başlatan nükleer tıp bölümlerinden biri olduk. Akıllı moleküllerin sentezlenmesi amacıyla, bölümümüz bünyesinde laboratuvar kurmak için büyük çaba sarf ettim. Bilimsel araştırma projesi kapsamında kurduğumuz bu laboratuvar sayesinde ileriki günlerde PET görüntülemede kullanacağımız birçok yeni akıllı molekülü de sentezleyeceğiz ve hastanemiz çatısı altında tüm Türkiye’nin kullanımına sunacağız. Bu moleküller ülkemizde sadece hastanemizde üretilen akıllı moleküller olacak. Araştırma projesi kapsamında ise Türkiye’de sadece bizim hastanemizde PET –BT görüntülemede kullanıma girecek.
Ayrıca geçtiğimiz aylarda Viyana’da bulunan “Uluslararası Atom Enerjisi Örgütü” prostat kanserini akıllı moleküllerle tedavi konusunda, bilimsel rehber hazırlanmasıyla ilgili dünya çapında belirlediği 20 merkezden biri olarak Türkiye’den sadece bizi davet etti. Tedavi algoritmasının nasıl kullanılacağının anlatılacağı ve 2020 yılında yayınlanacak olan bu bilimsel rehberde, Gaziantep Üniversitesi Hastanesi deneyiminin yer alacak olması beni çok mutlu etti. Emeğimizin karşılığını almak hususunda gururlandıran bu davet, ileriki günlerde uygulamaya alacağımız yeni akıllı moleküllerle ilgili olarak hızlanmamıza da vesile oldu. Bu bağlamda yakın gelecekte nükleer tıp bölümünde dünyada çok az sayıda merkezde kullanılan Türkiye’de ise henüz kullanılmayan yeni akıllı moleküllerle bölgeye ve ülkemize hizmet vermeye başlayacağız. Bu akıllı moleküller ile yeri tespit edilemeyen paratiroid adenomlarını, kemik metastazlarının tedavisinde kullanılan çeşitli hormonların tedavide etkin olup olamayacağını ve hastalarda titreme durumunun nedeninin Parkinson hastalığına bağlı olup olmadığını araştıracağız.
Doç. Dr. Umut ELBOĞA ile iletişime geçmek için e-posta adresi; umutelboga@hotmail.com